تاریخچه تاسیس آل سعود_5

4. عبداللَّه‏ بن سعود:
وی‏ از سال 1229 تا 1234ق. حکومت کرد. با عبدالله ‏بن محمد درگیری‏ داشت و این دو در حال کشمکش با یکدیگر بودند؛ لذا فرصت آن را پیدا نکردند تا روش پدران خود را دنبال کنند.
الف: لشکر پاشا: در همین سال، پاشا لشکرهای‏ زیادی‏ از ناحیه قنفذه، از راه خشکی‏ و دریا به نواحی‏ تحت حکومتِ وهابیون گسیل داشت و توانست بر آن نواحی‏ سیطره پیدا کند که بسیاری‏ از وهابیون از ترس گریختند. پاشا در سال 1230ق. به طائف برگشت و بین او و وهابیون جنگ‏های‏ خونینی‏ درگرفت که به شکست قوای‏ وهابی‏ منتهی‏ گشت و شهرهای‏ تربه، بیشه و رینه به دست سپاه پاشا افتاد؛ جمع کثیری‏ از وهابیون به قتل رسیدند و اهالی‏ آن خلع سلاح شدند. پاشا سپس بر عسیر تسلّط یافت و آخرین مقاومت وهابی‏ها را درهم کوبید، بعد از آن، به مکه آمد و از آن‏جا به قاهره بازگشت.( آل سعود ماضیهم و مستقبلهم، ص68)
ب: حملات به عراق‏
1. لونکریت در تاریخ العراقی‏ می‏نویسد:
«در سال 1217ق. زمانی‏ به کربلا هجوم بردند که اکثر ساکنان آن به زیارت نجف‏اشرف رفته بودند وهابی‌ها با 12 هزار نفر به فرماندهی‏ امیر سعود به کربلا حمله برد و بیش از سه هزار نفر از ساکنان آن را سر بریدند و خانه‏‌ها و بازارها و اشیای حرم مطهر را غارت کرده، حتی‏ کاشی های‏ طلا را از روی‏ دیوارها کنده و سپس ضریح امام حسین‏ را ویران کردند.( موسوعة العتبات المقدسة، ج8، ص 273)
2. به نقل دیگر: وهابیان در این حمله پنج هزار نفر از ساکنان کربلا را کشته، ده هزار نفر را نیز مجروح کردند.
3. و به نقل دیگر در سال 1216ق، امیر سعود وهابی‏ با نیرویی‏ حدود بیست هزار نفر به کربلا یورش برده، در یک شب بیست هزار نفر را به قتل رسانید.( همان، ج 8، ص274)
کار آنان هرگز قابل توصیف و بیان نیست و در تاریخ از این هجوم، به‌عنوان سنگین‏ترین و وحشیانه‏ترین حملات به سرزمین و مردم عراق یاد شده است.
درباره دفاع مردم در برابر وهابی‌ها چنین نقل شده است:
1. در سال 1218ق. وهابیان به نجف اشرف حمله‌ای شدید‏ کردند ولی‏ با شکست روبه رو شدند، چون به هنگام رسیدن به نجف، همة‌ دروازه‏ها بسته بود و همة مردم نیز بسیج شده بودند تا آخرین قطرة خون از شهر دفاع کنند. و جالب این است که فرماندهی‏ این دفاع مقدس با آیة الله العظمی‏ شیخ جعفر کاشف الغطا بود. شخص ایشان در این نبرد شرکت کردند و جمعی‏ از علما نیز حضور داشتند.( ماضی‏ النجف و حاضرها، ص231)
2. دفاع شهرهای‏ جنوب: در سال 1221ق. وهابی‌ها از چندین محور، از جمله محور نجف، به عراق حمله‏ور شدند، ولی‏ ساکنان شهرها از شهر زبیر تا سماوه با همکاری‏ و کمک عشایر هم‏پیمان خود، به دفاع برخاستند و تجاوزات سفاکان وهابی‏ را به راحتی‏ دفع کردند. ولی‏ خطر شدید متوجه نجف اشرف شده بود، به طوری‏که در آستانه ورود به شهر، ناگهان با ضد حملة مردم نجف اشرف روبه رو شده، شکست سختی‏ را متحمل گردیدند.
3. البته حملات پی‏ در پی‏ وهابیان به نجف و استمرار آن باعث تشکل مردم و اهالی‏ نجف شده بود؛ به گونه‏ای‏ که به گروه‌ها و احزاب منسجم و منظمی‏ درآمدند و به قصد دفاع از شهر مقدس و دور کردن خطر وهابیت، کاملاً متشکل شدند.
ج: هجوم به درعیه
در سال 1234ق. محمدعلی‏ پاشا، لشکری‏ را بارهبری‏ فرزندش ابراهیم پاشا به حجاز فرستاد تا بر لانه فساد؛ یعنی‏ درعیّه مستولی‏ شود. ابراهیم پاشا با لشکر مجهّزش وارد مکه شد و از آن‏جا به طرف درعیّه حرکت نمود. وی‏ تمام اراضی‏ مکه را که وهابیون با ظلم و ستم به دست آورده بودند، از آنها باز پس گرفت، بدون این که مقاومتی‏ در برابرش صورت گیرد. وی‏ نیز دست به قتل عام وسیع وهابیون زد و بسیاری‏ از آنها را به اسارت گرفت و غنایم زیاد و با ارزشی‏ به دست آورد.( کشف ‏الارتیاب، ص45)
سپس در سال 1234ق. به یکی‏ از شهرهایی‏ که در اختیار وهابیون بود، حمله برد و امیر آن‏جا را دستگیر کرد و سپس بر شقراء ـ که حاکمش عبدالله‏بن سعود بود ـ مسلّط گردید و حاکم از ترس، شبانه به درعیّه گریخت.
ابراهیم پاشا در ادامة فتوحات خود، به بزرگ‏ترین شهر وهابی‏ها دست یافت و با فتح این شهر، دیگر فاصله چندانی‏ با درعیّه نداشت. او با تمام نیروهایش به درعیّه یورش برد و قسمتی‏ از آن شهر را در اختیار گرفت و بقیّه شهر را به محاصره درآورد.
جبران شامیه می‏نویسد: محاصره درعیّه 15 ماه طول کشید و همچنان کمک‏ها به ابراهیم پاشا از مصر و بصره مدینه و... ادامه داشت.( کشف ‏الارتیاب، ص45)
تا مادامی‏ که این کمک‏ها استمرار داشت، قبایلی‏ که او را یاری‏ می‏کردند و در لشکرش حضور داشتند، باقی‏ ماندند. اواخر محاصره بود که عبدالله‏ بن سعود تسلیم ابراهیم پاشا گردید، ابراهیم پاشا او را به عنوان اسیر و با ذلّت به قاهره و سپس به دستانه فرستاد. در قاهره او را در بازارها گردانیدند و بعد به دارش کشیدند. در جنگ درعیّه بسیاری‏ از سران آل سعود و آل شیخ جان باختند و بسیاری‏ هم به مصر تبعید شدند و بدین وسیله بساط اوّلین دولت وهابی‏ برچیده شد.( آل سعود ماضیهم و مستقبلهم، ص 69)
ابراهیم پاشا در درعیّه هفت ماه رحل اقامت گزید و بعد از آن، دستور به ویرانی‏ این شهر داد که تبدیل به شهر مردگان شد. سعودی‏ها نیز در این میان بیست تن از نزدیکان شیخ؛ از جمله سه تن از برادران را از دست دادند. ابراهیم پاشا به قاهره و دستانه نامه نوشت که در این زد و خوردها 14 هزار نفر از وهابیون به قتل رسیدند و شش هزار نفر آنان اسیر گردیدند و در میان غنائم به دست آمده، شصت حلقه توپ وجود دارد.( تاریخ ‏العربیّة السعودیة، ص131)
د: شکست و شادی‏؛ بعد از شکست آنان، در قاهره جشن‏های‏ باشکوهی‏ برگزار گردید؛ توپ‏ها شلیک شد و مردم به آتش‏بازی‏ پرداختند و فتحعلی‏ شاه قاجار، پادشاه ایران، نامه‏ای‏ به محمدعلی‏ پاشا نوشت و از او به خاطر سرکوب وهابیون قدردانی‏ کرد.( تاریخ الجبرتی، ص636)
مرحوم مغنیه می‏نویسد: "ابراهیم پاشا دست به طغیان زد و شهری‏ از شهرهای‏ وهابی‏ نبود که از دست لشکریان وی‏ سالم بماند. وی‏ اموال خاندان سعود و خاندان محمدبن عبدالوهاب را مصادر کرد و بسیاری‏ از سران و زنان و اطفال‏شان را مجبور به جلای از وطن نمود و بسیاری‏ را هم به مصر تبعید ساخت و این سزای‏ جنایت وهابی‏ها و خیانتی‏ بود که در حقّ خدا و قرآن و پیامبر و سنت مرتکب گردیدند؛ و هر ظالمی‏ به ظالم‏تر از خودش گرفتار می‏گردد.( هذه هی الوهابیة، ص129)

دوره دوم حکومت وهابی‌ها
بعد از سقوط درعیّه به دست ابراهیم پاشا و فرار جمع زیادی‏ از وهابیون، با مرگ ابراهیم پاشا، فراری‏ها به شهر بازگشتند. از جمله کسانی‏ که دوباره به شهر آمدند، عمربن عبدالعزیز، ترکی‏ برادرزاده عبدالعزیز و مشاری‏بن سعود بودند.
این افراد دست به تعمیر خرابی‌های شهر زدند و بدین ترتیب بسیاری‏ از اهالی‏ آن دوباره بازگشتند. مصری‏ها از سلطه دوباره وهابی‏ها نگران شدند؛ از این‌رو لشکری‏ به فرماندهی‏ حسین بیگ ترتیب دادند و به درعیّه هجوم آوردند و حاکم آن را که مشاری‏ بود، دستگیر نموده، او را تحت الحفظ به مصر فرستادند. اما وی‏ در میان راه از دنیا رفت و بقیه افرادش گریختند و به قلعه ریاض پناه بردند. حسین بیگ سه روز آن‏جا را محاصره کرد. از طرفی‏ چون آذوقه‏شان تمام شده بود، از حسین بیگ امان خواستند. حسین بیگ به آنها امان داد، در نتیجه همگی‏، به غیر از ترکی‏ که شبانه از قلعه فرار کرد، خارج شدند و دست بسته به مصر رفتند.